Cứng chắc, rẻ, linh hoạt và bền vững, tre trở thành lựa chọn tự nhiên của nhiều kiến trúc sư khắp châu Á.
"Ngôi nhà cho cây" của kiến trúc sư Võ Trọng Nghĩa tại Thành phố Hồ Chí Minh
Ẩn mình trong một con hẻm nhỏ ở Thành phố Hồ Chí Minh là một ngôi nhà năm tầng thanh mảnh. Bên ngoài, trên con đường chính đông nghẹt xe cộ, hàng ngàn chiếc xe máy len lỏi thành một dòng hỗn loạn xung quanh những chiếc ô tô, những người bán hàng rong và những du khách với vẻ mặt sợ hãi.
Ngôi nhà mang đến sự yên bình hiếm có, tránh xa tiếng ồn ào. Những thân tre mọc lên từ mỗi ban công, tạo nên một khu vườn thẳng đứng xanh tươi và điểm xuyết sắc xanh trên nền cảnh quan xám xịt bụi bặm.
Võ Trọng Nghĩa, kiến trúc sư người Việt Nam đứng sau công trình nhà ở riêng này, đã cam kết đưa thiên nhiên trở lại môi trường đô thị thông qua thiết kế sáng tạo.
"Ở đây như một khu rừng bê tông vậy", anh Võ Trọng Nghĩa, 39 tuổi, vừa nói vừa vung vẩy cây bút một cách giận dữ về phía con phố bên dưới văn phòng của mình tại Thành phố Hồ Chí Minh. Chỉ 0,25% diện tích thành phố (tương đương 5,35 km²) là công viên. Tình trạng kẹt xe kết hợp với ô nhiễm không khí và tốc độ đô thị hóa nhanh chóng khiến cuộc sống của 9 triệu cư dân nơi đây trở nên khó khăn.
Vì vậy, sứ mệnh của Võ Trọng Nghĩa là kết nối thế hệ trẻ Việt Nam với di sản và thế giới tự nhiên. Anh khẳng định, điều quan trọng là "xanh hóa các thành phố. Chúng tôi thực hiện mọi dự án - nhà ở, trường đại học, khách sạn - như một công viên thu nhỏ".
Phần mái của "Ngôi nhà cho cây"
Ví dụ như "Ngôi nhà cho cây", được Võ Trọng thiết kế tại Thành phố Hồ Chí Minh vào năm 2014 cho một người bạn “bị bệnh vì áp lực và ô nhiễm”, anh nói. Lấy cảm hứng từ rừng mưa nhiệt đới, ngôi nhà, với chi phí xây dựng chỉ hơn 155.000 đô la, gồm năm tòa nhà hình hộp bê tông bao quanh một khoảng sân trong biệt lập; cửa kính từ sàn đến trần mở ra không gian bên ngoài.
Mặc dù bố cục tương tự như nhà sân vườn truyền thống của Trung Quốc, mỗi ô vuông lại đóng vai trò như một “chiếc chậu” khổng lồ với những cây lớn được trồng trên nền đất màu mỡ trên mái. Khu rừng đô thị thanh lịch, cao ráo này cũng đóng vai trò như một bể chứa nước mưa khổng lồ, giảm thiểu nguy cơ ngập lụt.
Võ Trọng Nghĩa không đơn độc. Khắp châu Á, nhiều kiến trúc sư đang ưu tiên không gian xanh và vật liệu bền vững tại chỗ – nổi bật nhất là tre.
Theo Chris Precht, kiến trúc sư của studio Penda (có văn phòng tại Bắc Kinh và Vienna), châu Á hiện tồn tại hai xu hướng kiến trúc trái ngược:
Một bên là công nghệ hiện đại như in 3D, vật liệu tiên tiến.
Bên kia là quay về vật liệu tự nhiên, đặc biệt là tre.
Ở Trung Quốc, nơi đô thị phát triển nóng tạo ra hàng loạt “thành phố ma”, người dân ngày càng khao khát được gần gũi thiên nhiên. Penda vì thế đã thiết kế nhiều công trình công cộng bằng tre, như cổng chào hình cánh hoa ở Tương Dương, hay ý tưởng khách sạn mô-đun từ tre có thể mở rộng, tháo lắp như Lego.
Cổng chào hình cánh hoa ở Tương Dương
Võ Trọng Nghĩa gọi tre là “thép xanh” bởi sự đa năng và độ bền. Trong công trình Kontum Indochine Café (2013), ông sử dụng những cột tre hình nấm đồ sộ, liên tưởng đến rổ cá truyền thống.
Kiến trúc sư Nhật Kengo Kuma cũng nổi tiếng với tre. Ngôi nhà Great Bamboo Wall (2002) gần Vạn Lý Trường Thành có những lớp tre uốn lượn gợi hình tượng tường thành hùng vĩ. Với Kuma, tre gắn liền triết lý “tránh xa lối sống đô thị, trở về thiên nhiên”.
Great Bamboo Wall do Kengo Kuma thiết kế
Lợi ích sinh thái của tre:
Dễ trồng, tái sinh nhanh (3–5 năm có thể thu hoạch, so với 25 năm của gỗ cứng).
Hấp thụ lượng CO₂ lớn, thải ra nhiều O₂.
Cường độ kéo cao hơn thép, rẻ và phổ biến.
Dù cần xử lý (ngâm bùn, hun khói, ngâm dung dịch chống mối), tre vẫn giữ được nét “mộc mạc” gợi nhớ đến rừng tre tự nhiên. Tuổi thọ công trình thuần tre có thể 30–40 năm và sau khi tháo dỡ, tre có thể tái chế làm phân bón.
Với nhiều kiến trúc sư châu Á, tre không chỉ là vật liệu mà còn là biểu tượng văn hóa.
Rocco Yim (Hong Kong): tre thể hiện tính khiêm nhường, linh hoạt, chính trực trong văn hóa Trung Hoa. Công trình Bamboo Pavilion (2000, Berlin) đối lập kiến trúc phương Tây nặng nề bằng một không gian tre nhẹ nhàng, bay bổng.
Budi Pradono (Indonesia): “Dancing Mountain House” trên đảo Java với mái tre hình núi, gắn kết kiến trúc và cảnh quan địa phương.
Eleena Jamil (Malaysia): “Bamboo Playhouse” ở Kuala Lumpur, gồm 31 sàn tre nâng, như những chiếc lọng che trong công viên.
Dancing Mountain House trên đảo Java, Indonesia
Tre trong thiết kế hiện đại và du lịch nghỉ dưỡng
Không chỉ gắn với truyền thống, tre còn mở ra xu hướng mới trong ngành du lịch cao cấp.
Tại Bali, công ty Ibuku đã xây dựng Green Village – một “làng tre” với 10 ngôi nhà cao đến 6 tầng, hoàn toàn bằng tre. Các công trình như Sharma Springs gây ấn tượng bởi cầu tre bắc qua rừng và phòng làm việc trên “tổ chim tre”.
Nhờ công nghệ xử lý boron chống mối mọt, tre nay không còn bị coi là vật liệu tạm bợ. Một căn nhà tre tại Green Village được bán với giá 695.000 USD – minh chứng tre đang dần trở thành biểu tượng sang trọng chứ không chỉ là lựa chọn tiết kiệm.
Sharma Springs, Bali
Tre – từ hình ảnh giản dị trong đời sống Á Đông – đang vươn mình trở thành “thép xanh” của thế kỷ 21. Không chỉ là vật liệu bền vững, tre còn là cầu nối giữa quá khứ – hiện tại – tương lai trong kiến trúc châu Á: vừa giữ hồn thiên nhiên, vừa đáp ứng tiêu chuẩn hiện đại.
Như Võ Trọng Nghĩa chia sẻ: “Mỗi công trình chúng tôi làm đều như một công viên thu nhỏ – một cách phủ xanh trái đất bằng kiến trúc.”
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY CỔ PHẦN VẬT LIỆU XANH TRELIFE
Địa chỉ: Số 3 ngõ 603 đường Lạc Long Quân, Tây Hồ, Hà Nội
VPGD: P1711 tòa B-IA20 Khu Đô thị Nam Thăng Long, Quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội
Hotline: +8434 898 2368
Website: https://trelife.vn/
034 898 2368